Vai trò then chốt của truyền thông chính sách

Ngày 24/6/2025, tại Hà Nội chương trình Liên minh Đối tác chuyển dịch năng lượng Đông Nam Á (ETP) thuộc UNOPS, phối hợp cùng Vụ Tài chính Kinh tế ngành (Bộ Tài chính), tổ chức Hội thảo tổng kết “Chương trình truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng về chuyển dịch năng lượng”.

Khởi động từ tháng 4/2024, trong 15 tháng triển khai, chương trình đã cung cấp kiến thức, kỹ năng giúp công chúng chủ động tham gia thực hiện chính sách chuyển dịch năng lượng, hướng đến mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào 2050. Hàng loạt sản phẩm truyền thông đa dạng được đăng tải trên báo điện tử, truyền hình và mạng xã hội, giúp lan tỏa thông tin rộng rãi.

Hội thảo tổng kết là dịp đánh giá hiệu quả tác động của truyền thông đối với nhận thức cộng đồng, đồng thời tạo diễn đàn để các nhà hoạch định chính sách, chuyên gia, đại diện doanh nghiệp trong nước và quốc tế trao đổi về vai trò truyền thông trong thúc đẩy sử dụng năng lượng bền vững, chiến lược chuyển dịch năng lượng tại Việt Nam, cùng kinh nghiệm quốc tế trong phát triển nguồn năng lượng mới.

Phát biểu tại Hội thảo tổng kết “Chương trình truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng về chuyển dịch năng lượng”, ông Lê Tuấn Anh, Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính – Kinh tế ngành (Bộ Tài chính) nhấn mạnh: Việt Nam đang đối mặt nhiệm vụ cấp bách trong việc đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, như cam kết tại COP26. Để hiện thực hoá mục tiêu đó, ngoài các chính sách về công nghệ, tài chính, còn cần đặc biệt chú trọng nâng cao nhận thức cộng đồng, thu hút sự tham gia tích cực của người dân, doanh nghiệp trong quá trình chuyển dịch năng lượng.

Ông Lê Tuấn Anh đánh giá cao nỗ lực của UNOPS cùng nhóm thực hiện chương trình trong việc phối hợp chặt chẽ với Bộ Tài chính và các đối tác tổ chức nhiều hoạt động truyền thông sáng tạo, đối thoại, chia sẻ thông tin nhằm lan toả nhận thức về chuyển dịch năng lượng, nhất là tại các địa phương.

“Chương trình không chỉ phản ánh hiệu quả cách tiếp cận truyền thông lấy con người làm trung tâm, mà còn tạo nền tảng quan trọng để hoạch định chính sách công bằng, minh bạch, hiệu quả trong lĩnh vực năng lượng, khí hậu. Hội thảo là dịp để cùng nhìn lại kết quả đạt được, chia sẻ bài học kinh nghiệm, nhân rộng mô hình thành công, góp phần thúc đẩy sự phối hợp giữa cơ quan nhà nước, tổ chức quốc tế, khu vực tư nhân cùng toàn xã hội trong hành trình phát triển xanh, bền vững của Việt Nam”, ông Lê Tuấn Anh nhấn mạnh.

Phát biểu tại hội thảo, ông Đặng Khắc Lợi – Phó Cục trưởng Cục Báo chí (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) nhấn mạnh truyền thông có vai trò rất quan trọng trong việc nâng cao nhận thức của người dân, doanh nghiệp về chuyển dịch năng lượng.

Theo ông Lợi, trong bối cảnh Việt Nam cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, quá trình chuyển dịch từ năng lượng hóa thạch sang nguồn tái tạo không còn là lựa chọn, mà là nhiệm vụ bắt buộc, đòi hỏi thay đổi cả về tư duy, nhận thức lẫn hành động trong toàn xã hội. Khi đó, truyền thông chính sách cần trở thành cầu nối, gắn kết chiến lược của Nhà nước với hành động cụ thể của người dân, góp phần tạo sự đồng thuận cao trong thực thi chính sách.

Để đạt hiệu quả, ông Lợi đề xuất cần có sự phối hợp chặt chẽ ngay từ giai đoạn đầu trong xây dựng chính sách, quy hoạch, với sự tham gia tích cực của các cơ quan truyền thông. Khi báo chí được tiếp cận sớm, có đủ thông tin cùng kiến thức chuyên môn, các thông điệp truyền tải sẽ rõ ràng, gần gũi, phù hợp với nhu cầu của từng nhóm đối tượng từ người dân, doanh nghiệp, đến thế hệ trẻ.

Đồng thời, truyền thông cần phản ánh đa chiều, tạo diễn đàn chia sẻ ý kiến của mọi thành phần trong xã hội, giúp chính sách ngày càng sát thực tế, công bằng và hiệu quả. Để làm được điều đó, cần có cơ chế phối hợp liên ngành, chính sách hỗ trợ về nguồn lực, tài liệu, đào tạo nhân sự, cùng sự vào cuộc tích cực của các tổ chức, doanh nghiệp, báo chí.

“Truyền thông chính sách không chỉ truyền tải thông tin, mà còn thúc đẩy hành động, lan tỏa cảm hứng, kết nối mục tiêu quốc gia với hành động mỗi cá nhân. Khi truyền thông được thực hiện bài bản, nó sẽ góp phần quan trọng đưa Việt Nam tiến nhanh, vững chắc trên con đường phát triển xanh, bền vững và bao trùm” – ông Lợi nhấn mạnh.

Cơ hội mở ra từ Quy hoạch điện VIII

Trong khi đó, theo TS. Lê Xuân Nghĩa, Quy hoạch điện VIII mang lại nhiều cơ hội chiến lược cho ngành năng lượng Việt Nam. Trong 5 năm tới, tổng công suất điện mặt trời (ĐMT) và điện gió (ĐG) dự kiến tăng gấp 35 lần, giúp Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn đối với các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Theo phụ lục quy hoạch, tổng công suất ĐMT đến 2030 đạt 58.887 MW (25.229 MW trên mái nhà), trong đó miền Bắc chiếm 30.630 MW, miền Trung 16.100 MW, miền Nam 12.157 MW.

Đồng thời, việc phát triển các dịch vụ phụ trợ như pin lưu trữ, nguồn linh hoạt, thủy điện tích năng tạo ra đột phá mới, giúp hệ thống điện vận hành ổn định hơn. Đáng chú ý, quy hoạch đặt mục tiêu phát triển pin lưu trữ lên 10.000-16.270 MW (từ mức 300 MW hiện tại), mở ra cơ hội lớn cho doanh nghiệp công nghệ cao tham gia thị trường.

Tuy nhiên, theo TS. Nghĩa việc thực hiện Quy hoạch điện VIII cũng đối mặt nhiều thách thức. Trước hết, số lượng dự án rất lớn khoảng 6001.100 dự án ĐMT cùng 400-640 dự án ĐG trong 5 năm tới, đòi hỏi nguồn nhân lực và năng lực quản lý vượt trội từ địa phương, EVN cùng các cơ quan liên quan.

Hạ tầng dịch vụ phụ trợ còn non trẻ khi nhiều lĩnh vực như pin lưu trữ, nguồn linh hoạt, thủy điện tích năng gần như chưa được triển khai. Các dự án thủy điện tích năng quy mô 1.000 MW cần 67 năm thi công, trong khi khung thời gian thực hiện ngày càng gấp rút. Việc thiếu khung giá thị trường và cơ chế mua bán điện phù hợp còn khiến nhiều nhà đầu tư e dè.

Nhu cầu vốn đầu tư rất lớn, ước tính giai đoạn 2026-2030 cần 136,3 tỷ USD (27,6 tỷ USD/năm), gấp đôi mức trung bình trước đó. Các doanh nghiệp nhà nước chỉ có khả năng đầu tư vào dự án trọng điểm, còn phần lớn dự án năng lượng tái tạo phụ thuộc vốn tư nhân, đòi hỏi cơ chế tài chính minh bạch, khung giá điện phù hợp để thu hút nguồn lực.

Cùng với các áp lực lên hệ thống truyền tải ngày càng nghiêm trọng. Do đặc thù vận hành của nguồn năng lượng tái tạo, nhu cầu phát triển lưới truyền tải cao gấp 23 lần nguồn truyền thống cùng quy mô, đặc biệt đối với lưới 110 kV trở xuống. Khi lưới điện không phát triển kịp thời, nguy cơ nghẽn mạch, cắt giảm công suất sẽ gia tăng, dẫn đến lãng phí nguồn lực.

Tin liên quan:

Điện mặt trời đang làm thay đổi thị trường năng lượng toàn cầu thế nào?

Đề xuất lập hai trung tâm năng lượng tái tạo liên vùng